Tạo điều kiện thuận tiện để người lao động tố giác doanh nghiệp trốn đóng Bảo hiểm xã hội

Tạo điều kiện thuận tiện để người lao động tố giác doanh nghiệp trốn đóng Bảo hiểm xã hội

Trong 5 năm qua, Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Bảo hiểm xã hội các địa phương đã chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng trong phòng chống tội phạm, xử lý vi phạm trong lĩnh vực Bảo hiểm xã hội (BHXH), Bảo hiểm y tế (BHYT), Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN). Tuy nhiên, các hành vi nợ, trốn đóng và gian lận về BHXH, BHYT, BHTN ngày càng gia tăng và diễn biến phức tạp.

Công nhân Công ty TNHH Matrix (Nghệ An) đang đình công gây áp lực cho doanh nghiệp

Cá nhân trốn đóng, gian lận BHXH sẽ bị xử lý hình sự

Trước đó, thực hiện pháp luật về bảo hiểm, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã bổ sung 3 tội danh là tội gian lận BHXH, BHTN; tội gian lận BHYT; tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động. Việc bổ sung này đã tạo ra cơ sở pháp lý cho việc xử lý trách nhiệm hình sự các hành vi vi phạm, phần nào đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn và công tác đấu tranh phòng, chống các tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm. Tuy nhiên, Bộ luật Hình sự năm 2015 vẫn còn có nhiều quy định định tính, chung chung và có cách hiểu khác nhau, cần có sự hướng dẫn để bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật.

Chính vì vậy, để kịp thời đáp ứng yêu cầu của công tác phòng, chống tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm, khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn xét xử, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 5/2019/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng Điều 214 về tội gian lận BHXH, BHTN, Điều 215 về tội gian lận BHYT và Điều 216 về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động của Bộ luật Hình sự.

Nghị quyết này gồm 8 Điều trong đó tập trung vào các nội dung: Phạm vi điều chỉnh, giải thích thuật ngữ, giải thích một số tình tiết định khung hình phạt, một số trường hợp truy cứu trách nhiệm hình sự, xử lý hành vi trốn đóng, xác định tư cách tố tụng của cơ quan BHXH, tổ chức thực hiện, hiệu lực thi hành…

Một trong những điểm mới của Nghị quyết là đã nêu chi tiết 15 thuật ngữ được sử dụng trong hướng dẫn áp dụng các Điều 214, 215 và 216 của Bộ luật Hình sự đồng thời quy định rõ hơn về một số tình tiết định khung hình phạt và truy cứu trách nhiệm hình sự trong một số trường hợp cụ thể.

Đáng chú ý, từ ngày 1/9/2019, thay vì xử lý pháp nhân, các cá nhân là chủ doanh nghiệp trốn đóng, gian lận BHXH, BHYT, BHTN của người lao động sẽ bị xử lý hình sự. Cụ thể, trong trường hợp một người thực hiện nhiều lần cùng một loại hành vi quy định tại các Điều 214, 215, 216 của Bộ luật Hình sự chiếm đoạt tiền BHXH, BHYT, BHTN và trong các hành vi đó chưa có lần nào bị xử phạt vi phạm hành chính và chưa hết thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính; hoặc trường hợp một người thực hiện nhiều lần cùng một hành vi quy định tại các Điều 214, 215 của Bộ luật Hình sự gây thiệt hại cho quý BHXH, BHYT, BHTN; người thực hiện hành vi phạm tội vừa chiếm đoạt vừa gây thiệt hại và số tiền chiếm đoạt, số tiền bị thiệt hại trên mức tối thiểu để truy cứu trách nhiệm hình sự; người thực hiện hành vi làm giả hồ sơ BHXH, BHTN, BHYT, thẻ BHYT để chiếm đoạt tiền, ngoài bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo điều 214 và 215 còn bị truy cứu về tội làm giả con dấu, tài liệu.

Người lao động có thể trực tiếp khởi kiện

Đáng chú ý, đối với các hành vi trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN thực hiện trước 0 giờ 00 phút ngày 1/1/2018, Nghị quyết quy định sẽ không xử lý về hình sự theo quy định tại Điều 216 của Bộ luật Hình sự mà tùy từng trường hợp sẽ có cách xử lý cụ thể.

Theo ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội, thực tế cho thấy có doanh nghiệp phá sản, giải thể, chủ doanh nghiệp bỏ trốn, nợ đọng BHXH, dẫn đến tình trạng người lao động chưa được giải quyết các chính sách về bảo hiểm. Khi góp ý cho Nghị quyết, rất nhiều ý kiến yêu cầu phải hồi tố đối với hành vi trốn đóng BHXH trước 1/1/2018. Vì vậy, đề nghị các cơ quan liên quan nắm chắc tình hình để tránh lợi dụng việc chúng ta không hồi tố vấn đề này. Tuy nhiên, nếu gây áp lực quá mức, các doanh nghiệp càng lâm vào tình cảnh khó khăn. Để có cách nhìn nhận khách quan, đề nghị BHXH Việt Nam chốt ngay số liệu, báo cáo trước Quốc hội về vấn đề này, nhằm đưa ra các giải pháp đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động.

Bên cạnh đó, Nghị quyết số 5 cũng quy định khi phát hiện hành vi có dấu hiệu tội phạm quy định tại các Điều 214, 215, 216 của Bộ luật Hình sự, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, cơ quan BHXH gửi văn bản kiến nghị khởi tố kèm theo chứng cứ, tài liệu có liên quan đến cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng để xem xét, khởi tố theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự.

Đối với tổ chức Công đoàn, tổ chức đại diện cho người lao động và cơ quan, tổ chức, cá nhân khác nếu phát hiện hành vi có dấu hiệu tội phạm quy định tại các Điều 214, 215, 216 của Bộ luật Hình sự thì thông báo ngay đến cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng để xem xét, khởi tố theo quy định. Khi nhận được tin báo về tội phạm hoặc văn bản kiến nghị khởi tố và chứng cứ, tài liệu có liên quan, cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải xem xét, thụ lý giải quyết theo quy định của pháp luật.

Với quy định này người lao động ngoài việc uỷ quyền cho tổ chức Công đoàn tố giác, khởi tố, khởi kiện chủ sử dụng lao động trốn đóng, chậm đóng, gian lận số tiền tham gia BHXH, BHYT, BHTN của mình thì có thể trực tiếp thực hiện công việc này.

(Tạp chí Doanh nghiệp & Hội nhập)